Kerk van Honswijk

De kerk van Tull was in de 12e eeuw een dochterkerk van de parochie van Gasperde, aan de overkant van de Lek. In 1258 volgt afscheiding van de parochie in Gasperde en wordt Tull een zelfstandige parochie. In maart 1338 wordt de kerk toegevoegd aan het gerecht Honswijk en spreekt men over de parochie Honswijk. Met Tull wordt dan het gebied tussen Honswijk en ’t Waal in bedoeld. Inwoners uit Tull gingen in Honswijk naar de kerk.

De kerk van Honswijk ligt direct naast de Lekdijk. Na overstromingen wordt de Lekdijk verzwaard en komt de toren in de dijk te liggen. De pastoor was aangesteld door de Proost van Oudmunster.

Dodelijke schietpartij in de kerk

In 1417 zoekt een groep oorlogszuchtigen uit Vianen medestanders. De Honswijkers vluchten naar de kerk die vervolgens wordt belegerd. Een man wordt door de ramen doodgeschoten. De kerk van Honswijk wordt in brand gestoken en alleen de lage kerktoren blijft gespaard. Diverse Honswijkers worden gevangen afgevoerd.¹ Dankzij de heer Van Vianen wordt de kerk enkele jaren later in gotische stijl herbouwd.

Na 1460 wordt de kapel van Bloemenstein samengevoegd met de kerk van Honswijk. In 1488 is er sprake van herstel van de kerktoren.² Onbekend is of dit om regulier onderhoud gaat of schade door een gebeurtenis.

Beeldenstorm

In 1566 bereikte de beeldenstorm Culemborg. Daarna krijgen ook de dorpen Zijderveld, Everdingen en Honswijk een bezoek van Willem van Zuylen van Nyevelt, drossaard van de graaf van Culemborg. Hij wordt vergezeld door een groep beeldenbrekers uit Culemborg.³

In juli 1588 slaat de bliksem in de toren van de kerk. De toren gaat volledig verloren.⁴

Na het verbod op het katholieke geloof in de 16e eeuw komt de Honswijkse kerk tussen 1608 en 1620 in het bezit van de hervormden. Katholieken moeten uitwijken naar de statie Schalkwijk. Al in 1633 wordt besloten dat het kerkgebouw moet worden gesloten vanwege de slechte staat.

Rond 1673 wordt de kleine klok van de kerk geroofd door de Fransen.⁵

Opnieuw schade aan de kerk

Tijdens het noodweer van 1674 loopt de kerk veel schade op, maar blijft de toren gespaard. De Honswijkers hebben niet de financiën om hun kerk te herbouwen. Een kapel welke deels is blijven staan, wordt gebruikt voor de kerkdiensten.

Vanaf 1750 raakt de Honswijkse kerk buiten gebruik en gaan de inwoners naar de kerk in ’t Waal. Een bron uit 1772 meldt dat in dat jaar alleen nog de muren van de kerk, een stuk van de achterkant en een toren overeind staan.

Sloop kerk van Honswijk

Aan het begin van de 19e eeuw wordt de kerk gesloopt en in 1837 als laatste de toren. Op de kadasterkaart van 1832 is deze nog terug te vinden. Momenteel staat langs de Lekdijk bij Fort Honswijk een kunstwerk ter herinnering aan de verdwenen kerk. De locatie van de kerk is terug te vinden in de gracht van Fort Honswijk.

Kapel

Tussen 1346 en 1363 wordt op twee kilometer afstand in of bij kasteel Blommesteyn een kapel gesticht. Deze kapel zou er tot 1475 blijven staan.

Noten

1. RAZU – toegang 61- inv 23, Regesten betreffende Honswijk, 1322-1499 – M. Kemp  ↩︎
2. RAZU – toegang 61- inv 23, Regesten betreffende Honswijk, 1322-1499 – M. Kemp  ↩︎
3. E-mail van Sander Wassing ↩︎
4. Duizend jaar weer, wind en water (4) p107, J. Buisman (2000) ↩︎
5. Inventaris van het archief van de Nederlands Hervormde Gemeente ’t Waal en Honswijk, 1635-1983 ↩︎